Bij ongevallen in de bouw vielen dit jaar al meerdere doden. Dit terwijl de sector veel energie steekt in veiligheid. “Is het wel op de juiste plekken?”
Vorig jaar kwamen tien werknemers niet thuis van hun werk in de bouw. Het aantal dodelijke ongevallen in de sector komt dit jaar al in de buurt van dat cijfer. Cobouw registreerde het afgelopen half jaar al negen dodelijke ongevallen op bouwplaatsen, één ander dodelijk ongeluk gebeurde bij een toeleverancier.
Is deze ontwikkeling reden tot zorg? René du Pon, veiligheidskundige bij kenniscentrum Volandis, vindt het aantal dodelijke ongevallen dit jaar opvallend. Toch is het ook lastig te duiden. “De jaren hiervoor zijn wij, zo lijkt het, langzaamaan wat teruggegaan in het aantal dodelijke ongevallen, met horten en stoten. Het ene jaar is het weer hoger, dan weer lager.” Het lijkt alsof er een bepaalde ondergrens is bereikt, zegt Du Pon. “Het is bijna normaal geworden dat er altijd tussen de tien en twintig ongevallen plaatsvinden. Tenzij er nu iets totaal verandert in de cultuur en plotseling iedereen aan veiligheid denkt.”
Miljoenen gewerkte uren
Ook Mitran Boelee, adviseur bij kenniscentrum Aboma, wil niet te snel conclusies trekken. Het aantal dodelijke ongevallen zegt niet alles over het aantal missers die gemaakt zijn in al die miljoenen gewerkte uren in de bouw. Toch schrikt hij van de cijfers. “Ik heb wel een bepaalde zorg. Als je ziet hoeveel energie er in veiligheid wordt gestopt, is het dan wel op de juiste plekken?”
De Nederlandse Arbeidsinspectie wil niet halverwege het jaar ingaan op de cijfers over dodelijke ongevallen, zegt een woordvoerder. Dat doet de inspectie één keer per jaar, na afloop van het vorige kalenderjaar. Dan wordt ook duidelijk hoeveel ongevallen daadwerkelijk gerekend worden als arbeidsongeval in de bouw, afhankelijk van verschillende criteria. Waren de werkzaamheden bijvoorbeeld bouwgerelateerd? En ging het wel om een werknemer van een bouwbedrijf?
Smoking gun
De sector heeft de afgelopen jaren goede stappen gezet op het gebied van veiligheid, constateerden verschillende partijen eerder dit jaar in Cobouw. Zo stelde de Nederlandse Arbeidsinspectie dat de veiligheidscultuur bij grote bedrijven is verbeterd, maar dat de kleinere ondernemingen nog moeten aanhaken. Volgens Werner van Eck, veiligheidsdirecteur bij Heijmans, heeft de bouw de afgelopen jaren al stappen gezet. Maar het aantal dodelijke ongevallen is een ingewikkelde graadmeter, vindt hij. Het kan in ieder geval niet de enige graadmeter zijn om de veiligheid in de sector te bepalen, stelde de veiligheidsdirecteur. Want de sector mag dan veiliger geworden zijn, dat is nog geen garantie dat “we morgen een ongeval voorkomen.”
Dat ziet ook Boelee. Niet alles is van tevoren te managen en het is dus lastig inschatten of ongevallen nou wel of niet oplopen. “Wat ik wel zie, is dat het tempo waarin we moeten produceren een smoking gun is.” Hij doelt op de grote bouw- en verduurzamingsopgave.
Dat het mis kan gaan bij de verduurzaming van gebouwen, is vooral te zien bij de installatie van zonnepanelen. Een aantal van de dodelijke ongevallen dit jaar gebeurde bij de installatie van zonnepanelen. Vorige week deelde de Arbeidsinspectie nog cijfers over de vele ongevallen bij installatieklussen. In een jaar tijd (van april 2022 tot en met mei 2023) telde de inspectiedienst 49 ongevallen. In de afgelopen drie jaar waren er al zes dodelijke ongevallen geweest.
Dat is nog echt een probleem, vindt Du Pon. Daarnaast wijst de veiligheidskundige op een ander recent ongeval dit jaar, waarbij een stratenmaker overleed door een aanrijding met een vrachtwagen. Vermoedelijk raakte de man bekneld tussen de vrachtwagen en een minigraver. “Het zijn ongevallen waarvan je zegt: dit mag echt niet meer gebeuren.”
Anonieme ongevallen
Is er wel genoeg verontwaardiging over het aantal ernstige ongevallen in de bouw? Soms zou je inderdaad meer ophef verwachten, zegt Boelee. Hij vergelijkt het met verkeersdoden. Daar zijn er jaarlijks nog veel meer van (737 in 2022), en dat accepteren we ook. “Hoe bekender het is, hoe kleiner het risico wordt ervaren. Zeker als het je niet zelf overkomt.”
Het heeft ook te maken met de sector zelf. Ongevallen in de bouw zijn vrij anoniem. Er is vaak één slachtoffer en diegene wordt ook gezien als degene die de fout heeft gemaakt. “Dat maakt het urgentiebesef veel minder, ook omdat je elkaar niet kent.” Voor een bedrijf en de direct betrokkenen heeft een ernstig of dodelijk ongeval zeker impact, maar daarbuiten is dat veel minder.
“Elke dode is er echt een te veel”, benadrukt Boelee. “Gelukkig zijn er veel goede initiatieven en bedrijven die er mee bezig zijn.” De adviseur krijgt steeds meer vragen binnen over leiderschap en veiligheid, naar aanleiding van de invoering van de Safety Culture Ladder. “Je ziet wel een kentering. En de wil is er echt. Maar soms vraag ik me af: zien we door de bomen het bos nog wel?”
Simpele A4-tjes
Wat Boelee betreft moet de sector aan de slag met het lerend vermogen. Het delen van missers en lessen uit ongevallen gebeurt nog te weinig. Boelee ziet verbetering, maar: “De drempel om te zeggen ‘ik heb iets gedaan wat potentieel mis kon gaan’, is nog hoog.”
Du Pon hoopt dat vooral kleinere bedrijven beter worden meegenomen in veiligheid. Wat hem betreft moet de communicatie met bedrijven veel eenvoudiger worden. Simpele A4-tjes met tekeningen en foto’s. “Geen grote verhalen, maar plaatjes over wat er kan gebeuren.” Vorige week stelden ook verschillende zonnepaneleninstallateurs in Cobouw dat veiligheidsregels voor werken op hoogte soms moeilijk toepasbaar zijn.
Veiligheid kan daarnaast als thema nog hoger op de agenda worden gezet, vindt Du Pon. Elk overleg, elke werkafspraak zou moeten beginnen met veiligheid. “En daarna pas inhoudelijk praten over het werk. Zet eerst de veiligheid neer.”
Terug
Meer weten? Vul het formulier in en wij nemen contact op.
