Sinds begin dit jaar moeten bedrijven na een ernstig ongeval zelf de oorzaken onderzoeken én een verbeterplan opstellen. Een papieren tijger? “Hopelijk niet”. Doel is om te leren van ongevallen om zo de bouw veiliger maken.
Hoe kun je bedrijven meer lering laten trekken uit ernstige arbeidsongevallen? Door werkgevers die ermee te maken krijgen zélf onderzoek te laten doen, is de gedachte achter een nieuwe verplichting die op 1 januari is ingegaan. Bij bouwveiligheidsexpert Aboma leidt het tot extra drukte.
Sinds de invoering van de nieuwe werkwijze kloppen steeds meer bedrijven bij Aboma aan. Zij hebben vragen over de juiste aanpak of willen dat Aboma het onderzoek voor ze uitvoert, ziet Mitran Boelee, adviseur en coördinator onderzoeken. Dat zorgt voor een dilemma.
Grote bedrijven schakelden Aboma sowieso al in voor onafhankelijk onderzoek naar grote en complexe ongelukken, maar nu vragen ook kleinere bedrijven steeds vaker om hulp. Zij hebben de kennis niet in huis, of hebben geen tijd om zelf onderzoek te doen. “In hoeverre is het wenselijk dat wij het helemaal overnemen? Of moeten we het in samenwerking met zo’n bedrijf doen?” Boelee neigt nu naar dat laatste. “Wij helpen bij het onderzoek, want we hebben er natuurlijk ervaring mee, maar het eigenaarschap ligt bij de bedrijven zelf.”
Aboma hoopt, net als de Nederlandse Arbeidsinspectie, dat bedrijven zo actiever aan de slag gaan met veiligheid. “Als organisatie die de bouw veiliger wil maken, moedigen we dit alleen maar aan, want een boete verandert gedrag natuurlijk niet. Als je zelf aan de slag gaat met de vraag wat er misgegaan is, activeert dat bedrijven.”
Ander regime
Voorheen deed de Nederlandse Arbeidsinspectie onderzoek naar arbeidsongevallen waarbij iemand omkomt, blijvend letsel oploopt of in het ziekenhuis belandt. Daarbij keek de inspectiedienst alleen naar de directe oorzaak en legde een boete op als er een overtreding werd geconstateerd.
Sinds dit jaar geldt een ander regime, dat voortkomt uit de wens van de Tweede Kamer en uit ervaringen die werden opgedaan in een aantal pilots. Bij dodelijke ongevallen blijft de Arbeidsinspectie onderzoek doen, net als in een aantal speciale gevallen, bijvoorbeeld als er een minderjarige betrokken is of als een ongeluk grote maatschappelijke impact heeft.
Ook als een werkgever laat weten echt niet in staat te zijn zelf onderzoek te doen, blijft de Arbeidsinspectie de kar trekken. In de andere gevallen is de taak verschoven naar de betreffende bedrijven zelf. Die moeten niet alleen op zoek gaan naar de directe oorzaak, maar ook naar achterliggende oorzaken. Hun bevindingen leggen ze vast in een rapportage en verbeterplan. De Arbeidsinspectie beoordeelt die en controleert of werkgevers de verbeteringen ook echt doorvoeren.
Opvolging
Is de nieuwe verplichting niet gewoon een papieren tijger? “Hopelijk niet”, zegt Boelee. Maar het uiteindelijke effect valt of staat in zijn ogen met het vervolgtraject. Gaat een bedrijf na een ongeval echt aan het werk om de veiligheid te vergroten en blijft de Arbeidsinspectie erop toezien dat dat gebeurt? “Als je een prachtig rapport schrijft en de Arbeidsinspectie kijkt niet meer wat er daarna gedaan is, dan wordt het inderdaad een papieren tijger. Dan besteed je het uit en koop je het eigenlijk af.”
Bouwend Nederland is niet zo bang dat de nieuwe werkwijze uitmondt in een extra administratieve verplichting. “Als een bedrijf het goed oppakt en het extra werk ziet als een investering om te leren van het ongeval en om de veiligheid te verbeteren, dan kan het uiteindelijk een verbetering van de arbeidsomstandigheden opleveren”, voorziet Christel Peppelenbos, beleidsadviseur veiligheid bij Bouwend Nederland. “Met de juiste aanpak kunnen bedrijven boetes voorkomen en het geld investeren in verbeteren van de veiligheid.”
Leerplatform
Onder het mom van ‘leren van elkaar’ publiceert Aboma sinds een paar jaar geregeld nieuwsberichten over ongevallen in de sector. Een aantal grote bouwbedrijven levert hiervoor input, op basis van de eigen ervaringen. Het blijkt lastig dit initiatief verder uit te bouwen, merkt Boelee, omdat kleine bedrijven vaak minder ver zijn en minder geneigd zijn openheid van zaken te geven. “We vinden het met z’n allen moeilijk om de vuile was buiten te hangen. We kunnen daar nog best stappen in zetten. Als ik dat vergelijk met de luchtvaart: daar wordt elk wissewasje gedeeld. We moeten echt nadenken over hoe we het collectief lerend vermogen nog naar een hoger plan kunnen tillen.”
Bouwend Nederland heeft daartoe onder meer het programma ‘Veiligheid in de Bouw’ opgezet. Samen met het Opdrachtgeversforum in de bouw, de Governance Code Veiligheid in de Bouw en brancheverenigingen VNconstructeurs en Koninklijke NLingenieurs wordt een breed leerplatform opgezet. De ervaringen die voortkomen uit de nieuwe ongevalsaanpak kunnen mogelijk ook ingebracht worden via dat platform, zegt Peppelenbos. “Het delen van lessons learned – wat sommige partijen nu al doen – past hier goed in. Als bedrijven de stap kunnen maken om te delen wat ze geleerd hebben uit eigen ongevallenonderzoek, kan de hele sector daarvan leren.”
Het is nog niet bekend wanneer het platform klaar is, want het project moet nog starten. De eerste stap is de ontwikkeling van een uniforme app voor melden, registreren en opvolgen van incidenten en ongevallen.
Effect
De Arbeidsinspectie vindt het nog te vroeg om iets te kunnen zeggen over het effect van de nieuwe werkwijze. De situatie wordt continu gemonitord, maar woordvoerder Jeroen Toet verwacht dat pas in 2024 duidelijk wordt hoe het nieuwe beleid uitpakt.
Ook moet nog blijken hoe arbeidsintensief de nieuwe manier van werken is. Niet alleen moeten alle rapportages en verbeterplannen worden beoordeeld, de Arbeidsinspectie moet er ook op toezien dat de bedrijven zich eraan houden. Het belangrijkste, zegt Toet, is dat er resultaat wordt geboekt. “We willen zo veel mogelijk arbeidsongevallen voorkomen. Het meer of minder werk hebben van de Arbeidsinspectie is van ondergeschikt belang.”
Aantallen ongevallen
In 2021 ontving de Arbeidsinspectie 3.482 meldingen van arbeidsongevallen, zo blijkt uit de meest recent gepubliceerde Arbeidsmonitor. Dat is 5 procent minder dan in 2020. Net als voorgaande jaren vallen in absolute aantallen de meeste slachtoffers in industrie, bouw, handel, vervoer en opslag. Ook als gekeken wordt naar het aantal doden en gewonden per 100.000 werknemers staat de bouw – na de industrie (144) – op de tweede plaats, met 114. Werkgevers zijn verplicht om arbeidsongevallen te melden wanneer iemand daardoor in het ziekenhuis belandt, blijvend letsel oploopt of overlijdt.
Terug
Meer weten? Vul het formulier in en wij nemen contact op.
